GIỚI THIỆU

Cụm di tích đình đền chùa Đông Ngàn thuộc thôn Đông Ngàn, xã Đông Anh, ngoài ra di tích còn có tên Long Tửu là gọi theo tên nôm của làng. Xưa kia, vì có nghề nấu rượu ngon nổi tiếng được tiến vua và đem bán khắp kinh thành nên làng có tên là Long Tửu. Làng Đông Ngàn hay làng Long Tửu gắn với truyền thuyết Thánh Gióng đánh giặc Ân với những tướng lĩnh tài ba xuất chúng. Căn cứ vào thần tích, thần phả và truyền thuyết còn lưu giữ, làng xuất hiện từ buổi đầu bình minh dựng nước. Trải qua năm tháng của thời gian, làng Long Tửu đã kiến tạo nên những công trình văn hóa phục vụ nhu cầu tín ngưỡng tâm linh của người dân địa phương.
Đền Thượng Đông Ngàn thờ thần Bảo Khang đại vương là dòng dõi nhà Hùng. Ngài đã cùng Thánh Gióng đánh tan giặc Ân và được dân làng Đông Ngàn thờ phụng làm Thành hoàng làng.
Dấu tích vật chất hiện còn mang đậm dấu ấn kiến trúc thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX. Căn cứ trên những nguồn tư liệu vật chất hiện lưu giữ tại ngôi đền như thần tích, sắc phong, câu đối, hoành phi có thể đoán định niên đại khởi dựng ngôi đền vào cuối thời Hậu Lê và tồn tại đến nay. Di tích đã trải qua nhiều lần trùng tu sửa chữa lớn vào thời Nguyễn. Năm 1954, đền được nâng nền và sửa lại một số cấu kiện gỗ. Năm 1995, ngôi đền lại tiếp tục được nâng nền như hiện nay. Năm 2002, nhân dân địa phương đã đóng góp tiền của, công sức để tu sửa đền Thượng.
Đền Thượng Đông Ngàn tọa lạc trên một khu đất gần sát cơ đê sông Đuống quay hướng Nam, phía trước là một khoảng sân lát gạch, xung quanh có trồng nhiều cây xanh bóng mát. Đền có bố cục kiến trúc kiểu chữ “nhị” gồm tiền tế và hậu cung.
Hàng năm đền tổ chức lễ hội vào ngày mồng 1 tháng Hai và ngày 10 tháng Tám âm lịch là ngày hóa của 3 vị đại vương. Hội chung của toàn làng vào ngày 15 tháng Hai âm lịch. Đặc biệt ngày hội làng có tục giao hiếu với làng Đỗ Xá (xã Yên Thường – nay là xã Phù Đổng) và làng Hội Phụ cùng tham dự.
Tiền tế 3 gian xây kiểu tường hồi bít đốc tay ngai, phía trước 2 hồi xây 2 trụ biểu, trụ kiểu lồng đèn. Phía trước mở cửa bức bàn toàn bộ. Bờ nóc đắp kiểu bờ đinh, hai đầu đốc đắp đầu kìm, nền nhà lát gạch. 
Hậu cung 3 gian xây kiểu tường hồi bít đốc, mái lợp ngói ta. Chính gian giữa xây một bệ thờ bằng gạch áp sát tường hậu để bày đồ thờ và đặt ngai thờ Thành hoàng. Trang trí trên kiến trúc đơn giản.
Đền Thượng Đông Ngàn còn lưu giữ các di vật, đồ thờ có giá trị như 1 cuốn thần tích, 1 bản khai thần sắc sao tại Viện Nghiên cứu Hán Nôm, 11 đạo sắc phong thần có niên hiệu Vĩnh Khánh 2 (1730), Cảnh Hưng 28 (1767), Cảnh Hưng 44 (1783), Quang Trung 4 (1791), Bảo Hưng 2 (1802), Tự Đức 10 (1857), Tự Đức 33 (1880), Đồng Khánh 2 (1886), Khải Định 2 (1917), Khải Định 9 (1924), 1 bức cửa võng, hương án, hoành phi, câu đối... Tất cả được tạo tác có niên đại thế kỷ XX.
Di tích Đền Thượng Đông Ngàn được xếp hạng di tích Lịch sử nghệ thuật cấp Thành phố tại Quyết định số 2405/QĐ-UBND ngày 4/12/2008.