GIỚI THIỆU

Dục Nội là tên địa danh của làng. Thời cổ, làng có tên là Dộc Nội sau này biến âm vì chữ Dục có chữ Hán để ghi nên đã gọi là Dục Nội. Có thời gian tên là “Cổ Vân trang”. Tên Nôm của làng gọi là Dộc nên di tích còn có tên gọi nôm là đình Dộc hay đình Đoài. Theo các cụ cao niên kể lại làng Dục Nội trước có 3 thôn: Đoài, Trung và Đông. Từ xa xưa làng Dục Nội quy định: Thôn nào làm chung đình thì được làm riêng chùa, thôn nào có chùa chung thì được làm đình riêng, chính vì vậy đình Dục Nội mới có tên là đình Đoài. Năm 1949, đình Trung bị tháo dỡ, các đồ thờ tự được chuyển về đình Đoài, từ đó đình Đoài là ngôi đình chung của làng Dục Nội.
Căn cứ vào thần tích, sắc phong, bia ký và di vật đình Dục Nội là một ngôi đình được xây dựng khá sớm và được trùng tu nhiều lần. Trong chiến dịch bắn phá Hà Nội 12 ngày đêm năm 1972, bom Mỹ đã tiêu hủy kiến trúc và nhiều đồ thờ tự của đình. Sau đó nhân dân đã dựng một hậu cung nhỏ để thờ cúng Thành hoàng. Năm 1992, ngôi đình được khôi phục với kiến trúc 3 gian 2 chái. Năm 2017, ngôi đình được trùng tu với quy mô kiến trúc gồm các hạng mục như: nghi môn, đình chính, tảo mạc. Riêng đình chính bố cục theo lối chữ “đinh” gồm 3 gian 2 chái, mái đao cong, trên nóc trang trí rồng chầu mặt nguyệt, hệ thống cửa bức bàn chắc khỏe. Trang trí trên kiến trúc chủ yếu thể hiện đề tài tứ linh, tứ quý.
Đình thờ Đống Lang Linh thần Đại vương, Thiên Cương thần tướng đại vương, Phúc Liệu thần đại vương Ngô tướng quân.
- Đống Lang Linh thần Đại Vương, là vị Thổ thần bản địa, có công âm phù cho cộng đồng cư dân. Thần tích còn ghi việc Thành hoàng đã nhiều lần âm phù giúp nước đánh giặc ngoại xâm.
- Thiên Cương Thần tướng đại vương có công đánh giặc Xích Quỷ và giặc Ân từ thời Hùng Vương thứ 6. Truyền thuyết kể rằng ông là con Cả của quân vương Kinh Bắc, một trong 15 bộ của triều Hùng Vương. Khi nước ta có giặc A Lỗ Châu cầm đầu là Xích Quỷ xâm lược, Thiên Cương theo lệnh vua cha về triều trừ họa. Khi giặc Ân sang xâm lược Ngài đã cùng Phù Đổng đánh tan giặc Ân, đất nước thanh bình, Phù Đổng về trời, Thiên Cương hóa, vua Hùng thương tiếc ban phong cho ngài làm Đại vương, cho lập đền thờ. Dộc Nội cùng hơn 50 nơi khác có đền, đình thờ Thiên Cương.
- Phúc Liêu Thần đại vương Ngô tướng quân, húy là Ngô Đễ, quê ở xã Bình Lâm, huyện An Phú (nay thuộc thôn Mạnh Tân, xã Thư Lâm), là một tướng tài theo Bình Định Vương Lê Lợi chống quân Minh đầu thế kỷ XV. Trong quá trình hành quân, ông từng dừng chân tại làng Dục Nội, vào miếu thờ thần và mộng thấy hai vị thần hứa sẽ âm phù. Quả nhiên, sau đó ông cùng nghĩa quân Lam Sơn đánh thắng, góp phần đưa Lê Lợi lên ngôi, giành lại độc lập. Ghi nhận công lao, vua phong cho Ngô Đễ trấn giữ 12 cửa biển và ban thực ấp tại Đông Ngàn. Ông lại tâu với vua về sự linh ứng của hai vị thần Dục Nội, được vua Lê Thái Tổ sắc phong là Đống Lang và Thiên Cương. Ngô Đễ đã dùng bổng lộc ban thưởng để cùng dân làng tu bổ miếu và nguyện phối thờ mình bên hai vị thần, trở thành Đệ tam Thành hoàng làng Dục Nội.
Đình Dục Nội còn lưu giữ được khá nhiều di vật quý như thần tích, thần sắc, ngai thờ, kiệu bát cống, bia đá, chuông đồng. Đáng chú ý là 12 đạo sắc phong thần có niên hiệu từ thời Lê Cảnh Hưng 3 (1742) đến thời Nguyễn Khải Định 9 (1924). Nội dung các sắc đều ghi việc các triều vua ghi công, ban tặng cho 3 vị Thành hoàng Dục Nội. Các bản sắc được giữ gìn tốt, nguyên vẹn cùng với bản thần tích đã được Viện Nghiên cứu Hán Nôm phiên âm và dịch nghĩa. Ba bia đá ghi việc Hậu Thần, được làm vào thời Nguyễn (Tự Đức, Đồng Khánh và Thành Thái). Hai chuông đồng đều được đúc năm Tự Đức thứ 34 (1881) (1 chuông hiện nay bị mất); 3 long ngai thờ, hoành phi, câu đối, chóe nước, chiêng đồng, cờ hội, cờ ngũ hành...
Hằng năm, dân làng Dục Nội tổ chức nhiều ngày lễ trọng để tưởng nhớ công tích của các vị Thành hoàng. Lễ sinh thần tướng quân Ngô Đễ (10/8), lễ hóa thần (12/11), lễ khánh hạ vào 2 ngày: 4/3 và 5/5 khao thắng trận trở về. Đáng chú ý là lễ khao xuất quân mùng 4 tháng 3 (âm lịch) thường là lễ lớn nhất, là ngày tổ chức lễ hội nếu gặp năm được mùa, dân khang vật thịnh. Ngày kỷ niệm Thánh hóa cuối năm (ngày 12 tháng 11 âm lịch), làng tổ chức một đoàn lễ có đủ các vị chức sắc, lãnh đạo và đại biểu nhân dân mang lễ đến nhà thờ Ngô tướng quốc ở Mạnh Tân (Thư Lâm) làm lễ. Tục lệ này duy trì đều đặn từ xưa đến tận ngày nay.
Di tích đình Dục Nội được xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp Thành phố tại Quyết định số 5193/QĐ-UBND ngày 30/7/2002.